RESTRUKTURYZACJA- niewypłacalność nie zawsze musi prowadzić do upadłości
Prawo restrukturyzacyjne umożliwia przedsiębiorcom podjęcie działań, które mogą uratować niewypłacalne bądź zagrożone niewypłacalnością przedsiębiorstwo. Nie zawsze bowiem nadmierne zadłużenie musi prowadzić do upadłości. Restrukturyzacja jest więc interesującym rozwiązaniem dla tych podmiotów, które dostrzegają szansę na dalsze funkcjonowanie w obrocie gospodarczym i zdecydowane są na przeprowadzenie działań naprawczych w swojej firmie. Postępowanie restrukturyzacyjne przedsiębiorstwa polega więc na zawieraniu przez dłużnika układu z wierzycielami, a także reguluje skutki takiego układu oraz działania sanacyjne podejmowane wobec dłużnika.
Otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego inicjuje z reguły wniosek restrukturyzacyjny dłużnika. Sprawy w postępowaniu restrukturyzacyjnym rozpoznaje sąd restrukturyzacyjny, którym jest sąd rejonowy – sąd gospodarczy. Sąd odmówi otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego w dwóch przypadkach:
- jeżeli skutkiem takiego postępowania będzie pokrzywdzenie wierzycieli,
- jeżeli dłużnik nie uprawdopodobnił zdolności do bieżącego zaspokajania kosztów postępowania i zobowiązań powstałych po jego otwarciu.
Przeprowadzenie restrukturyzacji sądowej jest możliwie w drodze czterech różnych postępowań. Zalicza się do nich: postępowanie o zatwierdzenie układu, przyspieszone postępowanie układowe, postępowanie układowe oraz postępowanie sanacyjne. Wybranie odpowiedniej procedury jest kluczowe dla powodzenia restrukturyzacji. Dlatego też jeszcze przed formalnym rozpoczęciem restrukturyzacji dłużnik powinien rozważyć, w ramach którego z postępowań będzie próbował uzyskać porozumienie z wierzycielami. Decyzja o wyborze postępowania sprowadza się do weryfikacji spełnienia przesłanek poszczególnych postępowań. I tak:
I. Postępowanie o zatwierdzenie układu
Postępowanie to przeznaczone jest dla dłużników, jeżeli suma wierzytelności spornych wobec nich nie przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem. Postępowanie to odbywa się w zasadniczej części bez udziału sądu. Dłużnik samodzielnie stara się doprowadzić do zawarcia układu z wierzycielami w drodze indywidualnych negocjacji. Dłużnik podpisuje umowę z doradcą restrukturyzacyjnym (może sam go wybrać), który pełni w postępowaniu rolę nadzorcy sądowego. Nadzorca sądowy pomaga mu przygotować propozycje układowe, sporządza plan restrukturyzacyjny, spis wierzytelności, w tym wierzytelności spornych, uczestniczy w głosowaniu wierzycieli, a następnie składa sprawozdanie o możliwości wykonania układu. Rola sądu w tym postępowaniu ogranicza się jedynie do zatwierdzenia układu. Od dnia wydania takiego postanowienia dłużnik realizuje układ.
II. Przyspieszone postępowanie układowe
Podobnie jak postępowanie poprzednie, przyspieszone postępowanie układowe przeznaczone jest dla dłużników, jeżeli suma wierzytelności spornych wobec nich nie przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem. Pierwszym krokiem do przeprowadzenia tego postępowania jest złożenie do sądu wniosku, w którym powinny zostać zawarte m.in. propozycje układowe wraz ze wstępnym planem restrukturyzacyjnym. W tym postępowaniu dłużnik ma zapewnioną ochronę przeciwegzekucyjną, gdyż postępowania egzekucyjne dotyczące wierzytelności objętych układem, ulegają z mocy prawa zawieszeniu z dniem otwarcia przyspieszonego postępowania układowego. W tej procedurze udział sądu jest już wyraźny. Sąd uprawniony jest do wyznaczenia sędziego-komisarza oraz nadzorcy sądowego, a także w określonych ustawą przypadkach ma kompetencje do uchylenia zarządu własnego dłużnika i ustanowienia zarządcy.
III. Postępowanie układowe
Postępowanie układowe przeznaczone jest dla dłużników, jeżeli suma wierzytelności spornych wobec nich przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem. Dłużnikowi przysługuje zakres ochrony przed wierzycielami podobny jak w przyspieszonym postępowaniu układowym. Poza tym dłużnik ma także ograniczone prawo do zarządu masą układową – czynności przekraczające zwykły zarząd wymagają zgody nadzorcy sądowego. Aby otworzyć to postępowanie układowe, trzeba uprawdopodobnić zdolności dłużnika do bieżącego zaspokajania kosztów postępowania układowego i zobowiązań powstałych po jego otwarciu. Wyższy udział wierzytelności spornych skutkuje wydłużeniem procedury ustalania wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem. Wiąże się też z bardziej sformalizowaną procedurą ustalania składników masy układowej. Głosowanie nad układem przeprowadza się po sporządzeniu i zatwierdzeniu spisu wierzytelności.
IV.Postępowanie sanacyjne
Postępowanie to zapewnia najlepszą ochronę majątku dłużnika przed wierzycielami. Postępowanie sanacyjne może być prowadzone niezależnie od udziału wierzytelności spornych w ogólnej sumie wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem. W tym postępowaniu dłużnik zostaje pozbawiony zarządu własnego nad masą sanacyjną – do wykonywania tego zarządu wyznacza się zarządcę sądowego. Zawieszeniu z mocy prawa ulegają postępowania egzekucyjne dotyczące wszelkich wierzytelności, a więc nie tylko tych, które zostały objęte układem. Z mocy prawa wygasają wszelkie udzielone przez dłużnika pełnomocnictwa oraz prokura. Ponadto zarządca może dostosować poziom zatrudnienia do aktualnych potrzeb przedsiębiorstwa, może odstąpić od jeszcze niewykonanych umów wzajemnych, a także sprzedać, ze skutkiem egzekucyjnym, wybrane składniki majątku dłużnika.
Wspólnym celem postępowań restrukturyzacyjnych jest doprowadzenie do zawarcia układu z wierzycielami, dzięki któremu dłużnik zrealizuje plan restrukturyzacyjny i zażegna widmo bankructwa. Istotą każdego z opisanych postępowań są zatem propozycje układowe. Składając je, dłużnik może zaproponować wierzycielom restrukturyzację zobowiązań przez odroczenie terminu ich wykonania, rozłożenie spłaty na raty, czy redukcję ich wysokości. Propozycje układowe mogą przewidywać również zaspokojenie wierzycieli przez likwidację majątku dłużnika. Dłużnik powinien pamiętać, że w perspektywie całego postępowania restrukturyzacyjnego przygotowanie propozycji układowych jest bardzo ważną czynnością. W interesie dłużnika leży przygotowanie takich propozycji układowych, które spotkają się z aprobatą przynajmniej tej części wierzycieli, których głosy niezbędne są do podjęcia ważnej uchwały w przedmiocie zatwierdzenia układu.
Aby układ został przyjęty, konieczne jest jego przegłosowanie. Głosowanie nad układem odbywa się na zwołanym specjalnie w tym celu zgromadzeniu wierzycieli. Aby układ został skutecznie zawarty, w zgromadzeniu musi wziąć udział co najmniej jedna piąta wierzycieli uprawnionych do głosowania. Za układem musi wypowiedzieć się większość głosujących wierzycieli, mających łącznie co najmniej dwie trzecie sumy wierzytelności.
Przyjęty w taki sposób układ sąd zatwierdza postanowieniem. Po prawomocnym zatwierdzeniu, postępowanie restrukturyzacyjne zostaje zakończone, a dłużnik przystępuje do realizacji planu restrukturyzacyjnego.
Czy restrukturyzacja zobowiązań dłużnika może być korzystna również dla wierzyciela?
W trakcie rozmów dłużnika z wierzycielami nad złożonymi propozycjami układowymi obydwu stronom powinna przyświecać myśl, iż umożliwienie dłużnikowi restrukturyzacji zobowiązań może okazać się korzystne także z punktu widzenia wierzyciela. Wierzyciele często tego nie dostrzegają i z góry zakładają, że nie ma sensu iść dłużnikowi na ustępstwa. Odpowiednie przygotowanie propozycji układowych z pewnością przybliży dłużnika i wierzyciela do wypracowania kompromisu. Z perspektywy wierzyciela korzystne może być chociażby wyrażenie zgody na umorzenie części swojej wierzytelności, jeżeli jednocześnie uzyska on gwarancję terminowej zapłaty reszty wierzytelności.
Reasumując celem postępowania restrukturyzacyjnego jest uniknięcie ogłoszenia upadłości dłużnika przez umożliwienie mu restrukturyzacji w drodze zawarcia układu z wierzycielami. Restrukturyzacja jest więc szansą dla przedsiębiorstwa na wyjście obronną ręką z często trudnej sytuacji, jakim niewątpliwie jest kryzys w przedsiębiorstwie. Zwlekanie z podjęciem decyzji o podjęciu działań naprawczych może okazać się nieodwracalnym błędem.
Postępowanie restrukturyzacyjne daje więc szansę na poprawę sytuacji finansowej przedsiębiorstwa oraz nie przekreśla jego istnienia na rynku.